در مورد شرکت های دانش بنیان و ساختار آنها اطلاعات مختلف و متناقضی در اینترنت یا توسط افرادی که خود را متخصصان و مشاوران این موضوع می دانند به شرکت ها القا می شود که گاها قدیمی یا نادرست هستند بنابر این نیاز است یک توضیح واحد برای این عنوان ، تاریخچه و شرایط آن ارائه گردد.
شرکت های دانشگاهی را می توان به طور خلاصه شرکت هایی دانست که بدلیل ورود اعضای هیات علمی دانشگاه ها و یا خود دانشگاه در آن سهامدار است. برای ثبت این شرکت ها شرایطی وجود دارد از جمله آنکه :
این شرکت ها با عنوان شرکت های دانش بنیان شناخته می شدند اما پس از سال 1393 با توجه به آیین نامه های جدید عملا ایجاد این شرکت ها به دلایل مختلف متوقف شد و بسیاری از دانشگاه ها نیز سهام خود را به بخش خصوصی واگذار کردند.
باید تاکید کرد که عنوان دانش بنیان در این شرکت ها در سیر تاسیس به آنها داده می شد و قطعا شرکت هایی هستند که جزو شرکت های دانشگاهی هستند ولی از شمول شرایط دانش بنیان خارج شده اند.
قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانشبنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر سیزده ماده و شش تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانشبنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تأیید شورای نگهبان در تاریخ ۳۰ آبان 1389 جهت اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و به تصویب مجلس رسید؛ دو سال پس از تصویب قانون در آبان 1391 آیین نامه قانون مذکور توسط هیات وزیران تصویب و ابلاغ گردید و در آذر 1391 کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت ها و موسسات دانش بنیان شروع به کار کرد.
اولین فهرست شرکت های دانش بنیان توسط کارگروه مذکور در شهریور 1392 اعلام گردید و اولین شرکت ها دانش بنیان از آن تاریخ به عنوان شرکت های دانش بنیان معرفی گردیدند.
در تاریخ ۱۴۰۱/۰۲/۳۱ با تصویب قانون جهش تولید دانش بنیان در مجلس که با هدف توسعه صادرات محصوالت دانش بنیان و ایجاد شبکه های شرکتهای دانش بنیان در بخشهای مختلف اقتصاد با اولویت تولید تدوین گردیده بود فرآیند قانونی حمایت در عرصه های تحقیق و توسعه ، فناوری و دانش بنیان تغییراتی کرد که در حال حاضر مبنای کلیه حمایت ها پیرامون شرکت های دانش بنیان این دو قانون و فعالیت و کارگروه دانش بنیان معاونت علمی ریاست جمهوری می باشد
برای ثبت شرکت دانش بنیان ابتدا باید به صورت قانونی شرکت ثبت کنید. اغلب به دلیل ساختار قانونی و سازماندهی شده شرکت های سهامی خاص توصیه می شود اما در فرآیند دانش بنیان بین انواع شخصیت های حقوقی تفاوتی وجود ندارد.
در بررسی شرکت ها جهت دانش بنیان شدن محصولات شرکت مورد بررسی قرار می گیرند و شرکتی که حداقل یک محصول دانش بنیان داشته باشد به عنوان شرکت دانش بنیان اطلاق می گردد
هر شرکتی که مدعی است که محصول دانش بنیانی دارد می تواند از طریق سامانه reg.daneshbonyan.ir ثبت نام کرده و محصول خود را ارائه نماید
گام اول : بررسی مالکیت و تعیین حوزه اصلی
دبیرخانه دانش بنیان پس از درخواست شرکت و اعلام محصولاتی که شرکت درخواست ارزیابی آنها را دارد ابتدا دولتی یا خصوصی بودن شرکت بر مبنای آیین نامه مورد بررسی قرار می گیرد، سپس بر مبنای محصولات ادعایی یکی از حوزه های دانش بنیان توسط دبیرخانه به عنوان حوزه اصلی در نظر گرفته شد و پرونده شرکت به ایشان ارجاع می گردد.
گام دوم : غربال اولیه و تکمیل پرسشنامه
فرآیند غربال توسط تیم های تخصصی مورد اطمینان مرکز شرکت های دانشبنیان انجام می شود بنابر این در صورتی که شما محصولاتی در حوزه های مختلف دارید یا آنکه محصولات شما ساختار چند حوزه ای داشته باشند ممکن است درخواست تکمیل اطلاعات از سمت حوزه های مختلف برای شما ارسال شود که هر حوزه محصولات مرتبط با خود را از شما می خواهد در پرسشنامه مربوطه تکمیل کنید
اگر شرکت شما دارد برای اولین بار ارزیابی می شود ممکن است در ابتدای فرآیند غربال (پس از اولین ارسال پرسشنامه) یک جلسه به عنوان مشاوره غربال برگزار شود که در آن مدارک شما از نظر ساختاری بررسی می شود و مشکلات آنها خدمتتان گفته می شود تا رفع کنید.
در صورتی که در فرآیند مشاوره هستید به تعداد محدودی می توانید اصلاحات را انجام دهید (محدودیت در تعداد تبادل پرونده باعث رد مبتنی بر عدم همکاری شرکت می شود) اما در فرآیندهای دیگر و یا در زمانی که پرونده در سمت شماست عدم تبعیت از زمانبندی تعیین شده و ارائه مدارک یا تعامل کامل در مدت زمان تعیین شده می تواند باعث رد بر مبنای عدم همکاری شود.
3. بازدید و ارزیابی حضوری
در صورتی که شرکت دارای شرایط خاص مشخصی باشد ویا بین سطح تایید و یا رد شرکت شک وجود داشته باشد یا به دلیل نوع فروش و سطح درآمد و یا … نیاز به بررسی خاص باشد، شرکت به کارگزاران بازدید معاونت ارجاع می گردد تا به صورت حضوری محیط شرکت ، اسناد و مدارک تحقیق و توسعه و تولید و عملکرد و خصوصیات محصول را بررسی کنند
تیم ارزیابی شامل نفراتی در نقش سرارزیاب ، کارشناس فنی و در صورت نیاز کارشناس مالی بوده و از افراد دارای شناخت نسبت به حوزه محصول تشکیل شده است.
4. جمع بندی در کارگروه های تخصصی و تعیین نتیجه
بعد از بررسی مدارک و محصولات شرکت در هر یک از مراحل غربال و بازدید یک بار پرونده توسط کارگروه تخصصی مرتبط بررسی می شود و در صورت تعیین ن تیجه نتیجه جمع بندی به دبیرخانه ارجاع می گردد.
باید توجه کرد که در کل فرآیند ارزیابی اعم از غربال تنها تعیین کننده نتیجه کارگروه های تخصصی هستند که بعد از تایید در مرحله نهایی سازی نتیجه به شرکت ابلاغ می گردد
5. نهایی سازی و اعلام نتیجه به شرکت
نهایی سازی بیشتر یک فرآیند اداری است که در دبیرخانه دانش بنیان انجام می شود و پس بررسی نتیجه و ساختار انجام شده نتیجه از طریق سامانه دانش بنیان به شرکت ابلاغ می گردد.
سه مولفه کلی در ارزیابی دانش بنیان وجود دارد وضعیت تولید ، وضعیت فناوری و وضعیت طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه در شرکت
تنها محصولاتی که در سطح آزمایشگاهی یا پس از آن (کارگاهی ، صنعتی و … ) باشند قابلیت بررسی و تایید دارند بنابر اگر ایده ای هنوز به تولید نرسیده در مرحله نباشد که بتوان آن را بررسی کرد مرحله تولید آن قابل تایید نیست.
در بررسی وضعیت تولید خصوصیات محصول که مورد ادعا قرار گرفته و در عنوان و دسته بندی محصول می تواند گنجانده شود نیز مورد توجه قرار می گیرد
در مورد خدمات با توجه به آنکه امکان بررسی مستقیم آنها وجود ندارد خدماتی قابل تایید هستند که دارای فروش مستند و مدارک تایید کننده خصوصیات آنها باشند خدمات تجاری سازی و خدمات خاص و … نیاز است حتما در اظهارنامه مالیاتی آخر شرکت وجود داشته باشد.
تنها محصولاتی می توانند تایید دانش بنیان را بگیرند که دارای سطح فناوری بالا (یا در برخی موارد نزدیک به آن) باشند. اگر بخواهیم بصورت ساده بگوییم که محصولی دارای سطح فناوری بالاست که پیچیدگی بالایی داشته باشد پیچیدگی آن مبتنی بر فناورانه بودن آن باشد و برای دستیابی به آن نیاز به تحقیق و توسعه و تیم با تخصص ویژه بوده و دستیابی به آن توسط تیم متخصص در آن حوزه بسیار زمانبر یا غیر ممکن به نظر برسد.
طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه در واقع تسلط شرکت و سابقه و زیرساخت آن را مورد توجه قرار می دهد و بطور مثال بر موارد زیر تاکید دارد:
معیارهای تفصیلی و موارد خاص